Help fouten voorkomen - Tips van de...anesthesioloog

Wat ik doe om fouten te voorkomen

“Aan de veiligheid in ziekenhuizen is de laatste jaren ontzettend hard gewerkt. En toch vind ik dat we in een zorgwekkende situatie zitten. Dat komt doordat de complexiteit van goede zorg leveren onderschat wordt. Door zorgverleners. Door zorgverzekeraars. Door bestuurders van ziekenhuizen. Bij veilige zorg hoort het werken volgens standaarden. Maar heel vaak gaat dit niet. Bijvoorbeeld omdat een patiënt meerdere aandoeningen heeft, waardoor richtlijnen elkaar tegenspreken. Zorgverleners moeten dan de vrijheid krijgen om van de richtlijn af te wijken. Zij moeten kunnen doen wat volgens hen belangrijk is.”

Vrijheid in richtlijnen

“Een voorbeeld: als anesthesioloog zijn er vijf momenten waarop ik mijn handen moet reinigen met desinfectiemiddel. Aan de eerste vier momenten houd ik me keurig. Alleen bij het laatste moment is dat praktisch onmogelijk. Elke keer als je iets uit de omgeving van de patiënt aanraakt - zijn bed of een werktafel - zou je je handen moeten wassen. Oftewel een dagtaak. En dat heeft als gevaar dat de zorg stilstaat, waardoor de patiënt misschien op een andere manier in de problemen komt.”

“Bestuurders, managers en de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ) hebben er moeite mee dat artsen dit soort richtlijnen niet één op één uitvoeren. De richtlijnen zijn hun houvast. Zij denken dat er iets fout gaat als de richtlijnen op bepaalde punten worden losgelaten. Terwijl het omgekeerde het geval is: artsen bieden zorg op maat. Wat er nodig is, is meer vertrouwen in de professionals vanuit bestuurders en IGZ. Dan pas kunnen we een volgende stap zetten om het aantal vermijdbare fouten in ziekenhuizen terug te dringen. Want dat dat er nog te veel zijn, moge duidelijk zien.”

Meer nodig dan technische hulpmiddelen

“Technische hulpmiddelen kunnen de zorg verder brengen, maar ik wil wel benadrukken dat het geen allesomvattende oplossing is. Wij hadden bijvoorbeeld hoge verwachtingen dat het elektronisch voorschrijfsysteem het aantal medicatiefouten zou verminderen. Maar in sommige ziekenhuizen maakte dit systeem het werk alleen maar moeilijker. Ik ben daarom ook benieuwd naar de impact van een speciale camera waarmee we onzichtbare bacteriën zichtbaar kunnen maken, en kunnen zien hoe de verspreiding verloopt. Het inzicht hierin moet leiden tot verbetering van de handenwasregels. Aan de lamp werk ik met de TU Delft.”

“Technische hulpmiddelen werken overigens alleen als tegelijkertijd ontwikkelingen plaatsvinden op het gebied van communicatie en samenwerking. Zelf ben ik een groot voorstander van het werken in vaste kleine teams, waarin iedereen zijn eigen verantwoordelijkheden kent en weet. Zodat je elkaar daar ook op aan kunt spreken. Daarvoor is wel een goede sfeer nodig. De leider van het team moet het voortouw nemen om die sfeer te creëren; hij moet zorgen dat de lijntjes kort zijn. Het werken in kleinschalige teams heeft alleen kans van slagen als ook de bestuurders erachter staan.”

Andere instelling nodig

“Ik vind het te makkelijk als zorgverleners zegen: ‘Waar mensen werken, worden fouten gemaakt’. Deze instelling komt deels voort uit hoe artsen en verpleegkundigen zijn opgeleid. Zij worden opgeleid met de illusie dat ‘als je goed je best doet, je geen fouten zult maken’. Dit in groot contrast met piloten: die worden opgeleid in absolute zekerheid dat ze fouten zullen gaan maken, maar dat zij er alles aan moeten doen om het aantal fouten te beperken. Hierdoor zijn zich meer bewust van hun verantwoordelijkheid en voelen ze de drang zich constant te verbeteren. Ik zou graag zien dat de piloteninstelling de standaard wordt op geneeskundeopleidingen.”

Twee tips hoe u kunt helpen

1. Zorg dat u inzicht heeft in uw eigen medisch dossier 
   “U heeft recht op inzage in uw eigen medisch dossier. Als u naar het ziekenhuis moet, raad ik u aan dit dossier altijd op te vragen. Het geeft u inzicht in uw eigen gezondheidssituatie. Daarbij krijgt u meer grip op waarom u een bepaald onderzoek of bepaalde behandeling krijgt. Wat gaat er gebeuren? En waarom eigenlijk? Als dat niet duidelijk is, kunt u de arts altijd om uitleg vragen. Het is belangrijk dat u een onderzoek of behandeling krijgt waar u achterstaat.”
2. Let extra op bij de overdracht
   “U kunt de extra ogen en oren zijn van de arts en verpleegkundige, vooral tijdens een overdracht. Bij overdracht neemt het ene team (bijvoorbeeld het OK-team) de zorg voor u van het andere team (bijvoorbeeld de verpleegkundigen van de afdeling) over . Bij een overdracht wordt steeds vaker een checklist met vijf à tien vragen gebruikt. Soms moet u deze vragen beantwoorden, soms hoeft u alleen maar te luisteren, omdat de arts of verpleegkundige de vragen beantwoordt. Luister goed mee of de antwoorden juist zijn. Is dat niet het geval? Geef dat dan aan en geef alle informatie.

Meer tips hoe u kunt helpen fouten te voorkomen? Lees het themadossier Help fouten voorkomen op NPCF.nl.

Volgende keer in de serie Help fouten voorkomen...

Jan Klein geeft het blogstokje door aan Conny Moons, verpleegkundige en hygiëne-expert. Moons: "Hygiëne is een heel lastig onderwerp. Het is niet zichtbaar en tastbaar genoeg."